De reportages die PANO (nog) niet heeft gemaakt.
Regelmatig brengt het VRT-duidingsprogramma PANO kwaliteitsvolle reportages over actuele thema’s. Zo was er in 2018 de reportage ‘Boerenbedrog’, die de oneerlijke prijsvorming in de landbouw en voedselketen aankaartte. Een eerlijke prijs voor voeding is een essentiële motor voor de verduurzaming van de landbouwsector. Want lage prijzen en bulkproductie leiden nog steeds tot verdere industrialisatie van de landbouw. De gevolgen daarvan voor milieu, dierenwelzijn, voedingskwaliteit, klimaat, biodiversiteit en bodem zijn enorm.
Een groeiend aantal consumenten is bereid die eerlijke prijs te betalen, maar er zijn grote actoren in en rond de landbouw die er groot belang bij hebben dat het blijft zoals het is en met allerlei vertragingsmanoeuvres en lobbystructuren de verduurzaming van de landbouw proberen af te remmen. Het gaat hier om banken en grote toeleveranciers voor de landbouw. Dat is het onderwerp van 2 spraakmakende reportages van het Nederlandse duidingsprogramma ZEMBLA.
Bekijk hier de meest recente Zembla-reportage, die in Nederland dit kwalijk lobby-werk blootlegt. Ditzelfde verhaal gaat evenzeer op voor Vlaanderen, hierbij kan je Rabobank en LTO vertalen naar de Vlaamse variant. Bovendien kennen wij in Vlaanderen een buitengewoon machtige lobby, die ervoor pleit om genetisch gewijzigde organismen, die met de nieuwste GGO-technieken zijn ontwikkeld, buiten de regelgeving te plaatsen.
En bekijk hier de eerdere ZEMBLA-reportage waarin de rol van banken in (het gebrek aan) financiering van duurzame landbouw wordt belicht:
Wanneer maakt PANO deze reportages in Vlaanderen?
Naar aanleiding van deze reportages werd door Zembla volgend persbericht uitgebracht, dat we licht hebben aangepast aan de Vlaamse situatie:
Eurocommissaris Timmermans roept banken op af te boeken op leningen in de intensieve landbouw
Eurocommissaris Frans Timmermans wil de Europese landbouw drastisch hervormen. Bedrijven die de intensieve landbouw financieren, moeten hun verantwoordelijkheid nemen. “Ik zeg tegen alle banken en financiële instellingen, kijk eens goed naar je boeken. Welke leningen, die je hebt uitstaan, hebben nog toekomst?” Investeringen in landbouwmethodes die de biodiversiteit bedreigen, zou de bank moeten afschrijven. “Want als ze dat niet doen, hebben ze over een aantal jaren leningen in de boeken staan die niets meer opbrengen, die ze helemaal kwijt zijn”, aldus Timmermans tegen Zembla.
Timmermans presenteerde in mei 2020 zijn ‘Farm to Fork’ strategie met ambitieuze milieudoelstellingen. In 2030 moet het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen zijn gehalveerd. Het aandeel biologische landbouw moet omhoog naar 25 procent. In Vlaanderen is nu 1,5 procent van het landbouwareaal biologisch, in Europa ligt het gemiddelde al boven de 7 procent.
Hoge schuldenlast
Boeren kunnen de omslag naar een meer duurzame landbouw niet alleen maken. Zij hebben de afgelopen decennia veel geïnvesteerd in intensivering en uitbreiding. Daarvoor hebben ze hoge leningen moeten afsluiten bij banken en verplichtingen moeten aangaan bij leveranciers. Die hoge schuldenlast en lopende contracten maakt het voor boeren bijna onmogelijk om grote stappen te zetten in verduurzaming of om te schakelen naar biologisch.
Dat blijkt ook uit de analyse die het Nederlandse Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in 2018 maakte. ‘De keuzes uit het verleden voor bijvoorbeeld investeringen in specifieke technologie, maken alternatieve ontwikkelrichtingen duur en risicovol. Soms is er door schulden en contracten nauwelijks een alternatief’, schrijft het PBL in ‘Naar een wenkend perspectief voor de landbouw’: ‘Het gaat dus niet om een verandering alleen door boeren, maar vooral ook door de partijen daaromheen: de financiers, de leveranciers en de verwerkende bedrijven.’
Timmermans legt de bal nu bij de financiële sector: “Die bedrijven zouden goed geadviseerd zijn als ze snel zouden beginnen met het afschrijven van die leningen.”
Financiers van de landbouw
De landbouwbanken investeren wereldwijd vele miljarden in de landbouw, niet enkel in landbouwbedrijven, maar ook in producenten van chemische bestrijdingsmiddelen, kunstmest, GGO-veevoeders, …
Directeur duurzaamheid Bas Rüter van Rabobank, dé Nederlandse landbouwbank, gaf in een Zembla-reportage toe dat zij als bank medeverantwoordelijk zijn voor de problemen in de landbouw: “Als je focust op de crisis in de landbouw, dan zijn wij natuurlijk de financier van de landbouw zoals die nu is. En dat betekent ook dat de problemen die daarmee samenhangen door ons gefinancierd worden. Wij dragen als bank medeverantwoordelijkheid voor hoe het systeem nu is.”
Maar Rüter voelt er niets voor om af te boeken op leningen in de intensieve landbouw. “Het gaat over een landbouw die moet veranderen en dat doe je niet met afschrijven en zeggen: we beginnen helemaal opnieuw. Wij zijn een financiële instelling en geen subsidie-instrument. Onze spaarder wil graag zijn geld terug, dus je kunt dat niet afschrijven.”
Timmermans is niet onder de indruk van dat argument: “Als je het niet nu in gang zet, dan kom je jezelf later tegen. Want vroeg of laat ben je die leningen dan echt kwijt en wat zeg je dan tegen je spaarders? Het is super urgent”, zegt hij tegen Zembla. “Als we niet snel van beleid veranderen dan dreigen we 1 miljoen soorten te verliezen, een enorm verlies van biodiversiteit. Sommige mensen zeggen dan: ‘ach die beestjes, wat kan het ons schelen’. Maar dat betekent dat het ecosysteem niet meer werkt en dat betekent ook dat onze gezondheid rechtstreeks bedreigd wordt. Maar bovenal betekent het ook dat de landbouwproductie enorm zal afnemen.”
Waarschuwing De Nederlandse Bank
Ook De Nederlandse Bank, de centrale bank van Nederland, ziet risico’s. Afgelopen zomer stelde de toezichthouder dat Nederlandse financiële instellingen voor honderden miljarden euro’s aan financieringen hebben uitstaan waarop ze mogelijk risico’s lopen als gevolg van biodiversiteitsverlies. DNB riep de financiële sector daarom op de risico’s van biodiversiteitsverlies in beeld te brengen.
“Wanneer bijen verdwijnen, kunnen problemen ontstaan in de landbouw. Nederlandse banken, verzekeraars en pensioenfondsen hebben wereldwijd voor EUR 510 miljard financieringen uitstaan aan bedrijven met een hoge of zeer hoge afhankelijkheid van een of meerdere ecosysteemdiensten,” zo schreef DNB.