Steeds vaker worden ecologische argumenten gebruikt om mechanistische en reductionistische visies op landbouw en natuur en bijhorende technologieën te promoten, die in geen enkel opzicht uitgaan van een werkelijk ecologische visie op de relatie mens-natuur. Actuele milieu- en gezondheidscrisissen zijn daarbij handige aanleidingen om zogenaamde ecologische drijfveren te verantwoorden. Goedbedoelende wetenschappers, burgers en politici, die nog steeds in hun vaak academische opleiding hebben geleerd levensprocessen analytisch en mechanistisch te begrijpen en niet ongevoelig zijn voor het technologisch oplossen van door de mens gecreëerde problemen, gaan daar graag in mee. Dat leidt tot een zogenaamd ecologisch gedreven maatschappelijke stroming, het eco-modernisme.
De meest on-ecologische oplossingen worden zo met ‘wetenschappelijke’ argumenten voorgesteld als dé duurzame oplossingen voor de samenleving van de toekomst. Van precisielandbouw met behulp van drones en 5G over de inzet van robots in de landbouw tot de meest geavanceerde genetische modificatietechnieken. En uiteindelijk zelfs de opheffing van de landbouw in z’n huidige vorm door de omschakeling naar voedselproductie op industriële sites waar kweekvlees wordt geproduceerd zonder dieren, planten op hydrocultuur met LED-verlichting, algen en proteïnen in bioreactoren, eetbare insecten, vissen in aquaponic-systemen met hydrocultuur, enz. Zo zou heel wat landbouwoppervlakte weer vrij kunnen komen om daar opnieuw wilde natuur van te maken ...
Dankzij al deze technologie lonkt het aards paradijs ons tegemoet, waar de mens toeschouwer kan zijn van prachtige natuur. In het enthousiasme voor deze technologische toekomst wordt ook een halve waarheid of een leugentje om bestwil niet gemeden. Vanuit een authentieke ecologische visie kunnen we dit niet anders omschrijven dan ‘fake ecology’. Enkele voorbeelden van de illusies die ons worden voorgehouden:
Pesticiden-vrije landbouw dankzij 5G-technologie
Er wordt al enige tijd onderzoek gedaan naar precisielandbouw voor zowel bemesting als chemische onkruidbestrijding, o.a. op de percelen van ILVO, het grootste Vlaams proefcentrum voor de landbouw. Zo worden drones ingezet om de verschillen in onkruiddruk doorheen het perceel in kaart te brengen. Die sturen hun informatie door naar de spuitmachine, die vervolgens via fijnsturing van de spuitkoppen de dosis herbicide kan aanpassen aan de plaatselijke onkruiddruk, daar waar anders over het hele perceel dezelfde concentratie wordt toegediend. Om al die data in realtime te kunnen doorsturen is een 5G-verbinding nodig. Uit onderzoek blijkt dat men op die manier in de allerbeste omstandigheden een besparing van maximaal 80 % van de actieve stof kan bekomen; een belangrijke milieuwinst, al blijft men uiteraard pesticiden gebruiken. Maar max 80 % vermindering, betekent nog steeds dat minstens 20 % wordt toegediend. En wat zegt Proximus op mega-grote reclamepanelen ?? “Hey Vlaanderen, ons (5G-)netwerk is klaar voor landbouw zónder pesticiden”
Fake-ecology !
Dankzij de wiedrobot geen handwerk meer
Het aankomende 5G-netwerk zal nog een andere ecologische innovatie mogelijk maken: de volautomatische wiedrobot. Ook daar wordt in Vlaanderen hard aan gewerkt en ook hier wordt de biolandbouw -met name enkele CSA-bedrijven- naar voor geschoven als één van de redenen voor de ontwikkeling van het systeem én als toekomstige afzetmarkt. Dat agro-ecologie niet enkel gaat over ecologische impact, maar ook over sociale en economische aspecten in de landbouw, wordt daarbij even helemaal over het hoofd gezien. Er is in de toekomst niet minder, maar juist meer menselijke arbeid nodig in de landbouw. Die moet uiteraard efficiënt en ergonomisch ingezet worden. Maar de vervanging van de mens door de machine in elke sector waar zorg voor levende organismen centraal staat, is allerminst een eco-logische maatregel. Ook in zijn doctoraat over de noodzakelijke transitie in de landbouw tegen 2040, stelt Meino Smit (zie links bij artikel over stikstofproblematiek in deze nieuwsbrief) dat juist meer ipv minder menselijke arbeid in de landbouw noodzakelijk is voor een duurzame toekomst. En dan hebben we het nog niet over de afhankelijkheid die zo ontstaat tussen boeren en dure technologie. De ontwikkelaars van deze robots zijn in elk geval wild enthousiast en voorzien tegen 2030 zwermen van duizenden wiedrobots op de akkers. Fake-ecology !
Zie ook:
Moderne gentechnologie als verder zetting van natuurlijke mutaties
In 2018 deed het Europees gerechtshof een uitspraak die stelde dat nieuwe gentechnologieën ook onder de GGO-wetgeving dienen te vallen. Sindsdien probeert de gentech-lobby aan te tonen dat de genetische wijzigingen die zij met de nieuwste gentechnieken (o.a. Crispr-cas) aanbrengen in niets verschillen van mutaties die spontaan in de natuur plaatsvinden en bijgevolg niet aan de testen en veiligheidsnormen, die zijn opgelegd voor genetisch gewijzigde organismen, moeten voldoen. Daar waar de eerste generatie genetisch gewijzigde organismen meestal herbicide-resistent waren of zelf een ziekteverwekker konden uitschakelen, wordt als verantwoording voor de ontwikkeling en inzet van GGO’s meer en meer ingezet op ‘ecologische’ voordelen : planten die in zilte milieus kunnen gedijen als gevolg van de stijgende zeespiegel door klimaatverandering, of die beter tegen hitte en droogte kunnen. Of bomen die sneller groeien en daardoor sneller hout als hernieuwbare energie kunnen opleveren. In elk van deze gevallen gaat het om oplossingen die gericht zijn op een klein stukje van een probleem maar nooit uitgaan van een systeembenadering. En laat dat nu juist eigen zijn aan een werkelijke ecologische benadering. Opnieuw: fake-ecology!
Het einde van de destructieve landbouw
De huidige landbouw is de meest destructieve menselijke activiteit ! Dat stelt o.a. George Monbiot, die naast de stopzetting van elke vorm van veehouderij in de landbouw ook pleit voor het produceren van koolhydraten, eiwitten en vetten in bioreactoren om zo de achterhaalde productie van levensmiddelen in de open ruimte te vervangen. Zijn boek ‘Regenesis’ werd onlangs nog besproken in De Morgen. Door een eind te maken aan elke vorm van landbouw, ook agro-ecologische (!), komt er ruimte vrij voor natuur en dat is volgens hem en een groeiend aantal eco-modernisten dé oplossing voor de actuele milieu- en klimaatproblemen. Alweer: fake-ecology !
Gemeenschappelijke noemer
In zowat alle betogen, die geïnspireerd zijn door dit eco-modernisme, zit een gemeenschappelijk kenmerk. De mens wordt gezien als een opponent van de natuur. Vanuit een intrinsieke vervreemding van de natuur en het onvermogen om vanuit een verbinding met die natuur te leven, wil de eco-modernist ofwel de natuur met allerlei technologie beheersen ofwel zich juist terug trekken uit de natuur om via technologie z’n eigen voetafdruk op de natuur zoveel mogelijk te beperken. In beide gevallen is een diepe vervreemding tussen mens en natuur een feit.
True Ecology
In de landbouw zoals ze duizenden jaren is beoefend en zoals ze in de agro-ecologische beweging met actuele wetenschappelijke inzichten verder is vorm gegeven, verbinden we ons als mens juist wél met de natuur in een gezamenlijke ontwikkeling en streven we ernaar om de tegenstelling tussen zorg voor de natuur en zorg voor onze eigen behoeften te overbruggen. Het samen gaan van landbouw, natuur en biodiversiteit is in een agro-ecologisch systeem een bestaansvoorwaarde en vertrekt vanuit respect voor de integriteit van elke vorm van leven en het opnemen van zorg en verantwoordelijkheid voor het aandeel bodem, planten en dieren dat we als mens gedomesticeerd hebben tot een nieuw agro-ecosysteem.
Uiteraard moet er daarnaast ook voldoende natuur zijn waar we niet continu als mens sturen en ingrijpen zoals in een landbouwsysteem, o.a. bossen. Maar ook daar moeten we eerlijk blijven: wilde natuur bestaat al lang niet meer in Vlaanderen; ook in natuurgebieden worden heel wat beheers- en instandhoudingsmaatregelen genomen, die meestal de verderzetting zijn van oude landbouwtechnieken (maaien, plaggen, hakhoutbeheer, …). En uiteraard kan een evenwichtige agro-ecologische landbouw slechts bestaan wanneer de ontsporingen van de voorbije decennia in ons voedselsysteem recht gezet worden : zowel ons verbruik van dierlijke producten als de voedselverspilling moeten omlaag. Zo’n landbouwsysteem kan zelfs de groeiende wereldbevolking blijven voeden zonder de natuur kapot te maken. En het is ook niet nodig en niet wenselijk om in zo’n duurzaam landbouwsysteem elke vorm van veehouderij te weren. Wél zal de veehouderij weer veel meer in functie moeten staan van de opbouw van bodemvruchtbaarheid en veel minder in functie van menselijke consumptie.
Geert Iserbyt - augustus 2022
Als vormings- en kenniscentrum voor de biologische landbouw vindt Landwijzer vzw het belangrijk om bij te dragen aan het maatschappelijk debat en om opinies te publiceren rond actuele thema’s en ontwikkelingen op het (raak)vlak van landbouw, natuur, milieu en voeding. Opinies die in de lijn liggen van de missie en visie van Landwijzer.
De auteur schrijft deze opinie in eigen naam en is verantwoordelijk voor de inhoud.
Reageren? Mag! Stuur je reactie/opinie naar: webmaster@landwijzer.be